Święty Tomasz z Akwinu, prezbiter i doktor Kościoła
Wspomnienie: 28 stycznia

Encyklopedie hagiograficzne pod imieniem Tomasza wymieniają 23 świętych i 11 błogosławionych. Do 1969 r. jego doroczne wspomnienie Kościół obchodził 7 marca, w dzień jego śmierci. Natomiast nowa reforma liturgiczna, przesunęła to wspomnienie, gdyż wypadało ono zawsze w Wielkim Poście. Wybrano 28 dzień stycznia, gdyż wtedy miało miejsce przeniesienie relikwii świętego do Tuluzy. Dokumentów o św. Tomaszu mamy bardzo wiele, mimo to nie udało się ustalić wszystkich danych dotyczących jego bogatego życia.

Tomasz urodził się na zamku Roccasecca niedaleko Akwinu (Włochy) ok. 1225 r. Jego ojciec, rycerz Landulf, z pochodzenia był Lombardczykiem, matka zaś była Normandką. Kiedy chłopiec miał 5 lat, rodzice oddali go w charakterze oblata do opactwa
na Monte Cassino. Jednak Opatrzność miała inne zamiary wobec młodzieńca. Z niewyjaśnionych przyczyn opuścił on klasztor
i udał się do Neapolu, gdzie studiował na tamtejszym uniwersytecie. Tam zapoznał się z niedawno założonym przez św. Dominika (+ 1221) Zakonem Kaznodziejskim. Rok wstąpienia do tego zakonu nie jest bliżej znany. Święty miał wtedy ok. 20 lat.  Spotkało się to z dezaprobatą rodziny. Wszelkimi sposobami, włącznie z dwuletnim aresztem domowym, próbowano zmienić jego decyzję; bezskutecznie. Wysłano nawet jego własną siostrę, Marottę, by mu dominikanów „wybiła z głowy”. Tomasz jednak umiał tak do niej przemówić, że sama wstąpiła do benedyktynek.

Przełożeni wysłali go na studia do Rzymu, a stamtąd ok. 1248 r. do Kolonii, gdzie wykładał na tamtejszym uniwersytecie głośny uczony dominikański, św. Albert Wielki (+ 1260), który miał wypowiedzieć prorocze słowa o Tomaszu: „Nazywamy go niemym wołem, ale on jeszcze przez swoją naukę tak zaryczy, że usłyszy go cały świat”. W Kolonii Tomasz przyjął święcenia kapłańskie. Po chlubnym ukończeniu studiów przełożeni wysłali go do Paryża, by na tamtejszej Sorbonie wykładał teologię.
Był najpierw bakałarzem nauk biblijnych (1252–1253), a następnie wykładał Sentencje Piotra Lombarda (1253–1255).
Zadziwiał wszystkich jasnością wykładów, wymową i głębią. Stworzył własną metodę, w której najpierw wysuwał trudności
i argumenty przeciw danej prawdzie, a potem je kolejno zbijał i dawał pełny wykład.

System filozoficzny Tomasza można najkrócej scharakteryzować jako konsekwentne przystosowanie klasycznych poglądów Arystotelesa do treści zawartych w teologicznej doktrynie chrześcijańskiej. Tym sposobem zostały wprowadzone do katolickiej teologii pojęcia aktu i możności, formy i materii, zasada przyczynowego powiązania zdarzeń, rozumienie poznania jako procesu receptywnego, oraz pojęcie dowodu. Według św. Tomasza nie jest bezpośrednio znany umysłowi ludzkiemu ani Bóg, ani dusza, ani żadne prawdy ogólne. Człowiek rodzi się bez wiedzy i zdobywa ją dopiero w czasie życia. Jednocześnie Tomasz w sposób istotny wzbogaca myśl Arystotelesa; przede wszystkim wprowadza do swojego systemu kategorię istnienia, przez co istotnie modyfikuje całą koncepcję metafizyczną Stagiryty; rozwija także – nieznaną greckiej filozofii – filozoficzną i teologiczną
koncepcję bytu osobowego.

Kaznodzieja, poeta, ale przede wszystkim wielki myśliciel, człowiek niezwykłej wiedzy, którą umiał połączyć z niemniej wielką świętością. Powiedziano o nim, że „między uczonymi był największym świętym, a między świętymi największym uczonym”. W swej skromności kilkakrotnie odmawiał propozycji przyjęcia godności biskupiej.

Do najważniejszych jego dzieł należą: „Summa contra gentiles”, czyli apologia wiary przeciwko poganom, „Kwestie dysputowane”, „Komentarz do »Sentencji« Piotra Lombarda”, „Summa teologiczna” i komentarze do niektórych ksiąg Pisma Świętego. Szczególną czcią Tomasz otaczał Chrystusa Zbawiciela, zwłaszcza na krzyżu i w tajemnicy Eucharystii, co wyraził w tekstach liturgicznych do brewiarza i mszału na uroczystość Bożego Ciała, m.in. znany hymn – „Zbliżam się w pokorze”.
Płonął synowską miłością do Najświętszej Maryi Panny.

Jest patronem dominikanów, księgarni, studentów i teologów; opiekun podczas sztormów. Papież Jan XXII zaliczył go do grona świętych 18 lipca 1323 r. Papież św. Pius V ogłosił go 11 kwietnia 1567 r. piątym doktorem Kościoła zachodniego. Papież Leon XIII ustanowił go 4 sierpnia 1880 r. patronem wszystkich uniwersytetów i szkół katolickich.

W ikonografii św. Tomasz przedstawiany jest w białym habicie dominikańskim, w czarnej kapie i białym szkaplerzu.
Jego atrybutami są: anioł, gołąb; infuła u nóg, której nie przyjął; kielich, kielich z Hostią, księga, laska, model kościoła,
monogram IHS, monstrancja, pióro pisarskie, różaniec, słońce na piersiach, które symbolizuje jego Boską inspirację.
Jego znakiem jest także Chrystus w aureoli. |oprac. ks. Maciej Igielski|

ŹRÓDŁA:

Brewiarz.pl/czytelnia/swieci/01-28.php3.
W. Zaleski, „Święci na każdy dzień”, wyd. Salezjańskie.

Ilustracja na stronie głównej   >> zobacz